Nhiều người tranh luận rằng, liệu phạm vi hệ thống quản lý môi trường theo tiêu chuẩn ISO 14001:2015 có cho phép không áp dụng ở một hoạt động, phòng ban hoặc quá trình nào đó trong ranh giới vật lý không? Để làm sáng tỏ vấn đề này, Hoàng Em chia sẽ góc nhìn của Hoàng Em về khía cạnh này. (Lưu ý, đây chỉ là góc nhìn của tác giả về điều khoản này, không phải là tuyên bố của tiêu chuẩn).
1. Có phải áp dụng ISO 14001:2015 cho tất cả các quá trình/phòng ban nằm trong ranh giới vật lý? Nghĩa là không được loại trừ bất kỳ quá trình, phòng ban nào trong ranh giới vật lý?
Đầu tiên để trả lời cho câu hỏi này, tôi xin trích nguyên văn câu trả lời của tiểu ban ISO/TC207/CS1 [1] về câu hỏi tương tự như sau:
| Câu hỏi | Câu trả lời |
| Does ISO 14001 clause 4.3 (or any other clause) require the organization to implement an EMS for ALL activities/business lines performed within the physical boundary of its facility? Does ISO 14001 require that all activities within the physical boundaries of a site that can be controlled or influenced are to be included in the scope? Or can an organization choose to limit the scope of its EMS to only certain activities/business lines?
Điều khoản 4.3 (hoặc bất kỳ điều khoản nào khác) của ISO 14001 có yêu cầu tổ chức triển khai EMS cho TẤT CẢ các hoạt động/doanh nghiệp được thực hiện trong ranh giới vật lý của cơ sở của doanh nghiệp không? ISO 14001 có yêu cầu tất cả các hoạt động trong ranh giới vật lý của một địa điểm có thể được kiểm soát hoặc chịu ảnh hưởng đều phải được đưa vào phạm vi không? Hoặc tổ chức có thể chọn giới hạn phạm vi EMS của mình chỉ ở một số hoạt động/ngành nghề kinh doanh nhất định không? |
NO
ISO 14001 does not specify the boundaries and applicability of an organization’s environmental management system (EMS). An organization has the right to define its boundaries when establishing the scope of its EMS. ISO 14001:2015 Clause 4.3 requires the organization itself to define and document the boundaries of its EMS, and it can choose to define the scope to include the whole organization, or specific and identified functions or sections of the organization. However, the scope should not be defined in a way that misleads interested parties. Once the scope is defined it cannot exclude activities, products, or services that have or can have significant environmental aspects, or that evade compliance obligations.
KHÔNG ISO 14001 không xác định ranh giới và khả năng áp dụng hệ thống quản lý môi trường (EMS) của tổ chức. Tổ chức có quyền xác định ranh giới của mình khi thiết lập phạm vi EMS của mình. Điều 4.3 của ISO 14001:2015 yêu cầu tổ chức phải tự xác định và ghi lại các ranh giới của EMS của mình và tổ chức có thể chọn xác định phạm vi để bao gồm toàn bộ tổ chức hoặc các bộ phận chức năng hoặc bộ phận cụ thể và được xác định của tổ chức. Tuy nhiên, không nên xác định phạm vi theo cách gây nhầm lẫn cho các bên quan tâm. Một khi phạm vi được xác định, nó không thể loại trừ các hoạt động, sản phẩm hoặc dịch vụ có hoặc có thể có các khía cạnh môi trường đáng kể hoặc trốn tránh các nghĩa vụ tuân thủ. |
Từ câu hỏi và câu trả lời trên, chúng ta có thể rút ra kết luận rằng: Tiêu chuẩn không yêu cầu phải áp dụng tất cả các quá trình hoặc phòng ban trong ranh giới vật lý vào phạm vi hệ thống môi trường. Điều này có nghĩa là tổ chức có thể không áp dụng cho một số quá trình, phòng ban mà chúng không gây ra hiểu nhầm, hoặc loại bỏ khía cạnh môi trường đáng kể hoặc trốn tránh nghĩa vụ tuân thủ.
2. Phân tích khía cạnh tiêu chuẩn
Tiêu chuẩn ISO 14001:2015 yêu cầu như sau:
| 4.3 Determining the scope of the environmental management system
The organization shall determine the boundaries and applicability of the environmental management system to establish its scope. When determining this scope, the organization shall consider: a) the external and internal issues referred to in 4.1; b) the compliance obligations referred to in 4.2; c) its organizational units, functions and physical boundaries; d) its activities, products and services; e) its authority and ability to exercise control and influence. Once the scope is defined, all activities, products and services of the organization within that scope need to be included in the environmental management system. The scope shall be maintained as documented information and be available to interested parties. |
Trong yêu cầu “The organization shall determine the boundaries and applicability of the environmental management system to establish its scope.”, tiêu chuẩn yêu cầu tổ chức phải xác định hai vấn đề, Một là boundaries (Ranh giới vật lý) và hai là applicability (Khả năng áp dụng) để thiết lập phạm vi hệ thống quản lý môi trường. Trong này tiêu chuẩn sử dụng từ “and” để liên kết giữa 2 từ boundaries, applicability, điều này có nghĩa là hai hoạt động này phải cùng diễn ra. Vậy chúng ta có thể hiểu yêu cầu này như sau:
- Đầu tiên tổ chức phải xác định boundaries cho phạm vi áp dụng của EMS;
- Thứ 2 là tổ chức phải xác định trong boundaries này thì những hoạt động, quá trình, bộ phận nào có applicability “khả năng áp dụng” được trong EMS. Điều này, tiêu chuẩn cho phép doanh nghiệp tự do xác định phạm vi của mình, có thể không áp dụng một số hoạt động, quá trình, bộ phận nếu tổ chức chứng minh rằng chúng không có khả năng áp dụng.
Trong yêu cầu “Once the scope is defined, all activities, products and services of the organization within that scope need to be included in the environmental management system”. Nhiều người đọc tiêu chuẩn quan điểm rằng yêu cầu này là “Tất cả các hoạt động, quá trình, bộ phận trong ranh giới vật lý phải áp dụng hết trong phạm vi EMS”. Tuy nhiên, quan điểm này chưa hoàn toàn chính xác, vì tiêu chuẩn yêu cầu rằng Tất cả các hoạt động, quá trình, bộ phận trong phạm vi đã xác định phải áp dụng hết, chứ không có yêu cầu trong ranh giới vật lý phải được áp dụng hết.
Trong khi đó, Phạm vi EMS gồm 2 phần 1 là ranh giới vật lý và 2 là khả năng áp dụng của các hoạt động, quá trình, bộ phận trong ranh giới vật lý đó.
Trong phần A.4.3. tiêu chuẩn ISO 14001:2015 giải thích rằng: “Một tổ chức có quyền tự quyết và linh hoạt để xác định ranh giới của nó. Tổ chức có thể chọn áp dụng tiêu chuẩn này trong toàn bộ tổ chức, hoặc chỉ (một) (những) bộ phận cụ thể của tổ chức, miễn là lãnh đạo cao nhất cho rằng (những) bộ phận (đó) có quyền hạn để thiết lập một hệ thống quản lý môi trường”.
Như vậy, có thể kết luận rằng, tổ chức có thể không áp dụng một hoặc một số hoạt động, quá trình hoặc bộ phận chức năng.
3. Vậy thì những trường hợp nào có thể xác định là không có khả năng áp dụng?
Trong điều khoản 4.3 tiêu chuẩn ISO 14004:2016 giải thích rằng: “Lãnh đạo cao nhất của tổ chức có quyền tự quyết và linh hoạt để xác định phạm vi của HTQLMT. Phạm vi có thể áp dụng cho toàn bộ tổ chức hoặc các bộ phận hoạt động cụ thể của tổ chức. Tổ chức phải hiểu rằng phạm vi kiểm soát hoặc ảnh hưởng có thể bao trùm hết các hoạt động, các sản phẩm và các dịch vụ. Điều này rất quan trọng đảm bảo cho thành công của HTQLMT và uy tín danh tiếng của tổ chức nhằm đảm bảo rằng phạm vi này không bị xác định theo cách nhằm loại trừ các hoạt động, các sản phẩm và các dịch vụ hoặc các cơ sở mà có hoặc có thể có các khía cạnh môi trường đáng kể, hoặc theo cách nhằm trốn tránh các trách nhiệm phải tuân thủ của mình, hoặc không trung thực với các bên quan tâm. Một phạm vi bị loại trừ hoặc thu hẹp một cách không thích hợp có thể làm giảm sự tin tưởng của các bên quan tâm vào HTQLMT và làm giảm khả năng của tổ chức để đạt được các kết quả dự kiến của HTQLMT của mình. Phạm vi của hệ thống là một tuyên bố mang tính thực tế và tiêu biểu cho các tác nghiệp hoặc các quá trình kinh doanh của tổ chức nằm trong các ranh giới của HTQLMT của mình”.
Như vậy, có thể không áp dụng EMS cho một hoạt động, quá trình hoặc một bộ phận trong phạm vi hệ thống quản lý môi trường khi tổ chức chứng minh rằng:
- Việc không áp dụng các hoạt động, quá trình hoặc bộ phận này không gây ra hiểu nhầm cho các bên quan tâm hoặc không trung thực với các bên quan tâm;
- Các hoạt động, quá trình hoặc bộ phận chức năng đó phải không có chứa các khía cạnh môi trường đáng kể tiềm ẩn hoặc hiện hữu;
- Các hoạt động, quá trình hoặc bộ phận chức năng đó không chứa các yêu cầu hoặc nghĩa vụ tuân thủ về môi trường (không được trốn tránh nghĩa vụ tuân thủ).
Nguyễn Hoàng Em
Tài liệu tham khảo:
[1]. ISO 14001:2015 ISO/TC 207/SC 1 reviewed interpretations 2024, Version – March 2024 (https://committee.iso.org/files/live/sites/tc207sc1/files/ISO%2014001_2015%20TC207%20SC1%20reviewed%20interpretations%202024.pdf).
[2]. ISO 14004:2016 – Environmental management systems – General guidelines on implementation.
